Ukrayna Madenlerinin Gizemli Ruhu: Şubin

12 Eylül 2021 11:30 tsi
Ukrayna halk inanışlarında özellikle Ukrayna’nın doğusundaki Donbas bölgesinde yer alan maden kasabalarında, “şubin” (shubin) adlı bir maden ruhuna dair sayısız söylence bulunmaktadır.

Ukrayna Madenlerinin Gizemli Ruhu: Şubin

Ukrayna halk inanışlarında özellikle Ukrayna’nın doğusundaki Donbas bölgesinde yer alan maden kasabalarında, “şubin” (shubin) adlı bir maden ruhuna dair sayısız söylence bulunmaktadır.

Birçok kültürde olduğu gibi Ukrayna folklorunda da kendine has periler, cinler, hayaletler yer alıyor. Bunlardan en tanınanı “şubin” (shubin) adıyla bilinen ve hakkındaki anlatıların ağırlıklı olarak Ukrayna’nın Donbas bölgesindeki maden kasabalarında derlenebildiği maden ruhu. Bu inanışa Ukrayna dışında bazı Rus topluluklarında da rastlanabiliyor. Kimi varyantlarda iyicil bir varlık olarak anlatılırken, kimilerinde ise kötü bir varlık olarak tasvir ediliyor.

“Şubin” kelimesinin belirgin bir etimolojik açıklaması bulunmuyor. İsmin anlamıyla ilgili üç tahminde bulunuluyor;  elinde bir meşale ile madenin dibinde kürk mantoyla yürüyen ve madendeki gazların yanmasına sebep olan (grizu) bir madenci ruhu, yeraltında işçileri katleden zalim maden ustası Şubin’in adı veya genellikle madenlerde biriken metandan çıkan ses.

EFSANENİN İYİ TARAFI

Bir anlatıya göre, Şubin ölü bir madencinin hayaleti iken başka bir anlatıya göre, 19. yüzyılın sonlarında Donbas’taki madenlerden birinde çalışan bir maden ustası olduğu söyleniyor. Çökmeleri ve metan emisyonlarını tahmin etme yeteneğinin olduğuna inanılıyor. Bu nedenle, her vardiyadan önce bu ustanın madene indiği ve bir şeylerin yanlış olduğunu hissederse tehlikeye karşı insanları uyardığı anlatılıyor. Bu nedenle kömür madencileriin, tehlikeli anlarda kendilerine yardım etmek için gelen ruha isim verdikleri ifade ediliyor.

Donbas bölgesindeki maden kasabalarında şubin hakkında pek çok hikâye anlatıldığı, kendi gözüyle gördüğünü iddia edenlerin olduğu belirtiliyor. En yaygın efsane ise, bir keresinde madende çalışırken ışıklar kapanmasıyla karanlıkta kalıp yönünü kaybeden, çıkışı bulamayan bir adam hakkında. Madencinin mutsuzluğa kapıldı anda aniden uzağında bazı ışıklar gördüğünü, ruhun elinde yanıp sönen bir işaret feneriyle yaklaştığı, korktuğu halde tünellerden çıkana dek onu takip ederek çıkış bulduğu anlatılıyor. Kimi rivayetler ise madende karşılaştığı kişiye bağlı olarak Şubin’in iyilik veya kötülük yapabileceği ifade ediliyor.

Nitekim Şubin inanışı, Donbas’ta popüler kültürde kendini hissetiriyor. Bu varlığın ismi, Donbas bölgesinde eğlence mekanlarında, barlarda ve Donetsk bira fabrikası Sarmat’ın popüler bira markası Dobry Shubin’de yaşatılıyor.

EFSANENİN KARANLIK TARAFI

Şubin hakkındaki bütün anlatılar, ondan iyi olarak bahsetmiyor. Donbas bölgesindeki bazı antrasit madencileri, Şubin’i kincir bir hayalet olarak görerek sık sık maden kazalarıyla kendilerini rahatsız ettiğini anlatıyor.

Hayli yaygın bir başka efsaneye göre Donbas’ta bir adam, daha iyi bir iş bulabilmek için meyhaneye giderek madencilere katılmak istediğini söylüyor. Sarhoş onu bir sınava tabi tutacaklarını söyleyip, adama madenlere inip bir meşale yakarak biraz yürümesinin yeterli olacağını söylüyor, korkmadığı takdirde madenci olabileceğini söylüyor. Madenciler aslında tünellerde metan olup olmadığını anlamaya çalıştıklarını adamdan gizliyorlar. Gazın patlaması halinde, sonraki günlerde diğer madencilerin hayatlarının kurtulacağını, bu nedenle yeni gelenleri bu denemeye tabi tutmak gerektiğini düşünüyorlar. Belirli bir konsantrasyonda gazın (ateş gazı veya metan) yandığı ama patlamadığını bildiklerinde, cilt yanıklarına karşı bu şekilde madene inene bir kürk manto giydiriyorlar. Bu şekilde elinde meşaleyle, kürk mantoyla madene inen adam, beklenenin aksine korkunç bir patlamayla yüz yüze geliyor.

O zamandan beri, bu rivayette bahsi geçen adamın hayaletinin madenlere musallat olduğu ve kendisine yapılan yanlışın intikamını aldığı, bazen onlarca madencinin hayatına mâl olan korkunç kazalara yol açtığına inanılıyor. Ukrayna inanışlardında maden kazalarını engellemek için bazen di adamlarının madenlere inip dua ettiği ifade ediliyor.

(Ukrayna’nın doğusunda, Donbas bölgesindeki Soledar tuz madenlerinde yer alan, kaya tuzu üzerine işlenmiş “Şubin” tasviri)

UKRAYNA EFSANELERİNDEKİ “BEYAZ KRALİÇE”YE BENZİYOR

Ukrayna halk inanışlarında, madenlerle ilgili bir doğaüstü varlık söylencesi daha bulunuyor. Buna göre bazı madencilere göre Şubin, Bila Koroleva (Beyaz Kraliçe) adlı bir kadın ruhu şeklinde görülüyor. Bir keresinde Lugansk’ta Sverdlovsk bölgesinden bir madenci kaybolduğu, uzun bir aramanın ardından sonunda madende çıplak halde ve delirmiş olarak bulunup akıl hastanesine kaldırıldığı anlatılıyor. Bu rivayete göre madencileri kandırmaya çalışan güzel bir kadın olan “beyaz kraliçe”, yolunu şaşırttığı madencileri delirtiyor. Bu rivayetin benzeri başka anlatılarda, bu şekilde aklını kaçırmış vaziyette tünellerde bulunan madencilerden bahsediliyor.

ŞUBİN EFSANESİNİN RUS VARYANTI

Şubin denilen maden ruhu, Rusya’da biliniyor. Buna göre Rusça’da, bir insanın çok tehlikeli ve çaresiz bir duruma düşmesi halinde “Şubin ona geldi” benzetmesi yapılıyor. Buradaki varyantta 19. yüzyılda Ural Dağlarında, yeraltında çalışan insanları öldüren Şubin adında zalim bir ustanın yaşadığı ve zalimlikleri yüzünden öldürüldüğü anlatılıyor. O zamandan beri yeraltı tünellerine musallat olduğuna ve genellikle kürk mantosuyla, keçe çizmeleriyle kambur yaşlı bir adam şeklinde insanlara göründüğüne, ona rastlayan insanların hayatta kalma şanslarının düşük olduğuna inanılıyor. 

 

Haber: www.qha.com.tr 

Bu haber 2,007 defa okundu.