Kart Kurt Sesleri

27 Aralık 2015 09:50 tsi
Rusya hayranlığının tarihi kaynakları...

Kart Kurt Sesleri Kitabı'ndan:

Necip Paşa

Bedirhan Bey’in ikinci oğlu Mehmet Necip Paşa, 1840 yılında doğdu. Bedirhan Bey’in 1867’de Sadrazam Ali Paşa’ya sunduğu arizada, dört yıldan beri Meclis-i Vala mazbata kaleminde çalışan Mehmet Necip Bey’in Gümrük veya Divan-ı Muhasebat meclislerinden birine üye olarak atanması istenmektedir.

Bedirhan Bey’in ölümünden sonra, Padişahın iradesiyle büyük oğullarından Necip, Mustafa, Bedri, Bahri Beyler kaimmakamlık ve benzeri görevlere, daha küçük oğulları da memur olarak başka görevlere atanmışlardır.(1) Bir süre Aydın Mutasarrıflığı, bir süre de Humus Mutasarrıflığı (sancak valiliği) yapmış olan Mehmet Necip Paşa, mirimiran (korgeneralliğe eşit mülkiye paşalığı) rütbesini almış 1897 yılında  ölmüştür.(2)

(1)Cızira Botanlı Bedirhaniler Malmisanij Avesta Y. İstanbul 2000 sf.210 (2)Devletler ve Hanedanlar Yılmaz Öztuna Türkiye (1074-1990) C.II Kültür Bakanlığı Y. Ankara 1996 sf.516

Necip Paşa’nın Çocukları

Abdürrezzak, Bedirhan, Akid, Muhammed Said, Neşet Şükrü, Sıdıka, Zekiye, Sariye. Necip Paşa’nın çocuklarından Abdürrezzak, Bedirhanların siyasi alanda en aktif olanıdır.

1.Necip Paşa’nın Oğlu Abdürrezzak Bedirhan 

Necip Paşa’nın oğlu Abdürrezzak Bedirhan, 1864 yılında İstanbul’da doğdu.Çocukluk döneminde iyi bir eğitim aldı.Doğu ve Batı dilleri eğitimi aldı.Bedirhan soyundan çocukların öğretmenlerinden olan Hacı Kadir Koyi’den etkilendi.Abdürrezzak Bedirhan İstanbul’da Şişli’de yaşamıştır.(1) 

(1)Eski İstanbul Kürtleri Rohat Alakom Avesta Y. İstanbul 1998 sf.78 

Abdürrezzak Bedirhan, Sultan II.Abdülhamid Han döneminde aile meclisinde, Kürt aşiretlerinin bir araya gelmesi  gerektiğinden söz eder.(1) (1)Kader Kuyusu Mehmed Uzun Gendaş Y. İstanbul 2000 sf.49 

Rusya’ya Sığındı 

Osmanlı Dışişleri’nde çalışan Abdürrezzak Bedirhan, birkaç yıl sonra 1890’lı yılların başında  Petersburg Türk Konsolosluğunda üçüncü sekreterliğe atandı.Burada Rusça öğrendi ve Rusya hakkında inceleme yapma imkanı buldu.Bu dönemde Rusya ile geliştirdiği dostane ilişkilerinden dolayı ikinci derecede Sv.Stanislav  nişanıyla ödüllendirildi.Bir yıl sonra Tahran Türk Konsolosluğunda ikinci sekreterliğe atandı.Bu göreve giderken, bir ihbar üzerine İstanbul’a çağrılır. 

İstanbul’a gelen Abdürrezzak Bedirhan, bilahare İstanbul’daki Rus elçilik mensuplarının yardımıyla Eylül 1894’te Sivastopol’a kaçtı.Oradan da sınıra yakın olan Erivan’a yerleşmek umuduyla Tiflis’e gitti.Abdürrezzak Bedirhan, Rus yetkililere kendisini ve ailesini anlatan iki rapor yazar.Bunlardan birinde, Rusya’ya sığınma gerekçesini şöyle açıklar: “...kendim ve çocuklarım için Rusya’yı vatanım gibi algılayarak Erivan’da olayım.” 

Aynı raporda Türk Milletine de hakaret eder: “Sultan Abdülhamit benim gitmemle büyük bir şüpheye düşmüştü.O da geçmişindeki ataları gibi binlerce kötü taktiğe başvurarak amaçlarına varmaya çalıştı.”(1)  

(1)Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000 sf.15-18

Yurda Döndü Saray’da Görevlendirildi

Abdürrezzak Bedirhan, Rusya’dan İngiltere’ye geçti.Londra’da Ermeni örgütleriyle ‘yoğun ilişkiler’ geliştirdi.Sultan II.Abdülhamid Han, akrabaları aracılığıyla onu ikna ederek İstanbul’a getirmeyi başardı.Kendisine sarayda tören sorumluluğu  görevi verildi.(1)Abdürrezzak Bedirhan kendisinin ve akrabalarının Osmanlı bürokrasisinde yüksek mevkilerde görevlendirilmesini bile olumsuz olarak niteleyecek kadar, Osmanlı ve Türk düşmanıdır. 

(1)Kürt Hareketinde Rus Eğilimi ve Abdürrezzak Bedirhan’ın Sosyo-Politik Faaliyetleri  Kürt Aydınlanması Celile Celil Çev.Arif Karabağ Avesta Y. İstanbul 2001 sf.100-132 

Abdürrezzak Bedirhan, 1898 yılı Şubat ayında ula sanisi rütbesi aldı ki, tümgeneralliğe eşit mülki rütbedir.(1)

(2)Devletler ve Hanedanlar Yılmaz Öztuna Türkiye (1074-1990) C.II Kültür Bakanlığı Y. Ankara 1996 sf.516

Rıdvan Paşa’nın Öldürülmesi

Abdürrezzak Bedirhan, 1906 yılında İstanbul Belediye Başkanı Rıdvan Paşa’nın öldürülmesi üzerine cinayete teşvikle suçlanarak Trablusgarp’a sürüldü ve hapsedildi.Burada sorguları yapılırken Abdürrezzak Bedirhan, II.Abdülhamid Han’a bir mektup yazarak Rıdvan Paşa’yı kendisinin öldürmediğini söyledi. 

Bu dönemde ortaya atılan bir iddiaya göre Bedirhanlar, tahtın varisi Yusuf İzzeddin Efendi ile beraber bir gizli proje hazırlanmakta ve bir çok saray ileri geleni ve bakanının öldürülmesi amaçlanmaktadır. Abdürrezzak Bedirhan, Ruslara verdiği bir raporda Rıdvan Paşa’nın öldürülmesinin planlı bir organizasyon olduğunu itiraf eder: “... onun ortadan kaldırılmasının asıl nedeni, İstanbul’daki kaos ortamını genişletmek ve onu bahane ederek Sultan’ı tahttan atmak içindi.”(1) 

(1)Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000 sf.16 

Bu iddialar sırasında devam eden özel mahkeme, Abdürrezzak Bedirhan’ı ölüm cezasına, diğer Bedirhanlar’ı da ömür boyu sürgün cezasına çarptırır.Padişah, bilahare Abdürrezzak Bedirhan’ın cezasını da ömür boyu sürgüne çevirir.Meşrutiyet’in ilanından sonra çıkarılan af kanunundan yaralanarak 1910 yılında İstanbul’a dönmesini izin verilir. 

Tekrar Rusya’ya Kaçıyor

İstanbul’a dönen Abdürrezzak Bedirhan, Rus Başkonsolosu  Çarıkov ile yakın ilişkiler kurdu ve kendisine  politik sığınma hakkı verilmesi amacıyla Rusya hükümeti nezdinde girişimde bulundu.Çarıkov özel bir dilekçe ile Rus Dışişleri Bakanlığından Abdürrezzak Bedirhan’a Erivan’da ikamet izni ve Rus vatandaşlığı verilmesini istedi ve onay beklemeden bir vize hazırladı.Çarikov Rus yetkililere çektiği telgrafta, Abdürrezzak Bedirhan’ın dostça karşılanmasını ister. Abdürrezzak Bedirhan 8 Aralık 1910 tarihinde Sivastopol ve Yalta üzerinden Tiflis’e geçer.Rusya, Kürtler arasında etkisini güçlendirmek için Abdürrezzak Bedirhan’ın ismini kullanmayı amaçlar. Abdürrezzak Bedirhan da bu görevi hakkıyla yerine getireceğine dair söz verir. Osmanlı-İran sınırı boyunca bazı Kürt aşiretleri ve Asuri önderlerinden Petros Elov ile ilişkiler kurar. Abdürrezzak Bedirhan 26 Mart 191 tarihinde Türkiye sınırları içine girerek Van’daki Rus Konsolos Yardımcısı Alferev’le görüşür.Hakkındaki şüpheleri dağıtmak için Urmiye’deki  Türk Konsolosu Sadi Bey’i ziyaret eder ve evinde kalır.İstanbul’dan konsolosa iletilen tutuklanma haberi üzerine 11 Mayıs 1991’de Urmiye Rus Konsolosluğu’na sığınır.Ruslar tarafından Tebriz’e buradan da Tiflis’e götürülür.Oradan Paris’e ve Kahire’ye giderek bölücü unsurlarla temaslarda bulunur.23 Eylül 1911’de yeniden Tiflis’e döner.

Türk Dışişleri Bakanı Asım Bey, Rusya’nın Abdürrezzak Bedirhan’a gösterdiği himayen dolayı derin üzüntü duyduğunu İstanbul’daki Rus Elçiliğine bildirir. Bilahare Abdürrezzak Bedirhan’ın padişah tarafından affedildiği bildirilir.1910-1912 yıllarını başlatılmasını düşündüğü Kürt ayaklanması için hazırlıkla geçirir.1912 sonlarında ise Gehandıni (Eğitim) adlı bir dernek kurar. Dernek, Rus harfleriyle bir Kürtçe alfabe hazırlanması için Rus Bilimler Akademisi’ne başvurur.Türk ve İran sınırları içinde isyan çıkartma düşüncelerini Rus yetkililerin ciddiye almaması üzerine, Almanya veya Osmanlı yönetimi ile ilişki kurabileceğini söyler.Tiflis’ten Petersburg’a geçen Abdürrezzak Bedirhan, Rus yetkililerden Ermeni, Asuri ve Kürtler arasında diyalog kurma görevini alır ve ilk temaslarını buradaki  Ermeni örgütleriyle yapar.O İslam’a girmeyen Yezidi Kürtleri büyük övgüyle karşılar: “Yezidi Kürtleri dinlerini terketmemiş ve 14. yüzyıldan hatta daha evvel, Arapların denetimine girmeden, kararlıca müslümanlığı kabul etmeyeceklerini kanıtladılar.”(1) 

(1)Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000 sf.49

Uluslararası Bölücü

Abdürrezzak Bedirhan’ın ismine 19. Yüzyıl sonları ile 20. Yüzyıl başlarında Türk, İran, Rus ve Alman gazetelerinin  sayfalarında ve diplomatların raporlarında sıkça rastlanır.O bölücülük çabasını diplomatik alanda yoğunlaştırır.(1) 

(1)Önsöz Prof.Dr.Celile Celil Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000 sf.3 

Birinci Dünya Savaşı’nı İran’da karşılayan Abdürrezzak Bedirhan, hemen Türkiye karşıtı fikirleri Kürtler içinde yaymaya çalışır.500 kişiden oluşan silahlı ekibi, Rus birliklerine  önemli yardımlarda bulunur. Kürt-Ermeni ihtilaflarında aracı olarak, Ermenilere yardım etti.  1918 Yılında İdam Edildi.

Rus işbirlikçisi Abdürrezzak Bedirhan, 1918 yılında Türk kuvvetleri tarafından yakalanarak öldürüldü.(1) Onun İngilizler tarafından öldürüldüğü konusunda bir başka iddia daha vardır. 

(1)Kürt Hareketinde Rus Eğilimi ve Abdürrezzak Bedirhan’ın Sosyo-Politik Faaliyetleri  Kürt Aydınlanması Celile Celil Çev. Arif Karabağ Avesta Y. İstanbul 2001 sf.100-132 Aile İçindeki Fonksiyonu: Koordinasyon

Bedirhanlar, mirasları olduğuna inandıkları Cizre Beyliği’ni tekrar elde etmek için, Kürt halkını  kışkırtan bir ailedir.Onların bir kısmı siyasetle ilgilenir,  bazıları da basın faaliyetleriyle ünlenir, bir kısmı doğrudan ayaklanma ile meşgul olur.Aile içinde Abdürrezzak Bedirhan’ın ayrı bir yeri vardır.O, aile içindeki bütün bölücü çalışmaların koordinasyonunu sağlamaya çalışır. 

Kürt araştırmacı Prof.Dr.Celile Celil, Abdürrezzak Bedirhan’ın misyonunu şöyle anlatır: “O, hem aydın, hem diplomat, hem komutan, hem ulusal devrimci, hem de enternasyonalisttir. Hem yurtsever, hem bir bilim insanı, hem örgütleyicidir.Tüm alanlarda başarılı bir müdahaleci ve uzmandır. Onunla tanışan her birey, yetenek ve ikna edici özelliğinden, öneri ve yol göstericiliğinden, derin bilgisinden, saygı ve sıcak ilgisinden kendisinin karşısında ağır ve güvenilir bir kişiliğin olduğunu görür.Tüm yeteneklerine rağmen, dönem şimdiye kadar süre geldiği üzere, Kürtlere ve ona ihanet ediyordu. Çarlık Rusyası  faydacı politikasını açıkça sürdürüyordu.”

Osmanlı Devleti, Abdürrezzak Bedirhan’ı sürekli takip eder. Abdürrezzak Bedirhan’ın Rusya ile girdiği şaibeli ilişkiyi, Müslüman halk arasında duyurur. 

Celile Celil’e göre Kürtler, Abdürrezzak Bedirhan’ın yürüttüğü mücadelenin saflarına girebilecek ‘olgunluk’tan uzaktır.(1) 

(1)Önsöz Prof.Dr.Celile Celil Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000 sf.3-10

Rus Belgelerinde  Abdürrezzak Bedirhan 

1960’lı  yıllarda Sovyet bilim adamları Kürt tarihini  yeniden yazmak istediklerinde, Rusya’nın eski arşivleri arasında  artık tozlar içinde kaybolmuş diplomatik, askeri ve bölgeye ilişkin çok sayıda dokümanla karşılaştılar.Onları yeniden ortaya çıkardılar.Bu kaynaklarda Abdürrezzak Bedirhan’la ilgili bir çok bilgiye rastlanır. 

Rusya’nın arşivleri arasında Rusça iki belge muhafaza edilmektedir ve Abdürrezzak Bedirhan’ın el yazması ile çevrilmiş oldukları anlatılmaktadır.Bu yazılar, Abdürrezzak Bedirhan’ın kısa hayatının özetidir.Belgeler, Rusya’daki diplomatik çevreleri aydınlatmak üzere kaleme alınmıştır.Bu yazıların çevirisiyle Otobiyografya (1) kitabı oluşmuştur. 

(1)Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000     

İlk doküman Belge-I Abdürrezzak Bedirhan tarafından 14 Eylül 1910 tarihinde, İstanbul Rus Konsolosluğu’na hitaben Sayın N.V.Çarikov’a yazılmıştır.

Dokümanın içeriği kısaca şöyledir:

Abdürrezzak Bedirhan sürgünden İstanbul’a döndüğü gün kendine,ailesine ve halkına karşı duyduğu sorumluluk gereği, yeni yönetimin düşmanca tutumunu tahmin eder.Bu nedenle Türkiye’yi terk edip Rusya’ya geçmesi için Kafkasya’da bir yer ayarlamak üzere karar kılar. Çünkü Kürt halkına yakın bir yerde konaklayarak kışkırtıcı faaliyetlerini daha iyi yapabileceğini düşünür. İstanbul Rus Konsolosluğundan, Kafkasya’da barınmak üzere izin almak için kısa hayatını kaleme alarak sunar. Bu yazının aslının Türkçe olduğu dokümanın ilk sayfasında belirtilmiştir.

Bu dokümanda Abdürrezzak Bedirhan geçmişini, ailesinin başından geçenleri, Jöntürklerin Kürtlere karşı geliştirebileceğini düşündüğü politikaları kaleme almıştır. 

Konsolosluğun Cevabı 

Bu yazı üzerine İstanbul’daki Rus Büyükelçiliği,  Rusya Dışişleri Bakanlığını araya koyarak, Abdürrezzak Bedirhan’a izin vermek gerektiğine dair düşüncelerini belirtir. Abdürrezzak Bedirhan izin aldıktan sonra Kafkasya’ya geçer.Bir süre geçtikten sonra da Türkiye ve İran sınırına çok yakın, o dönem Rusya’nın denetiminde olan topraklarda konaklar.

İkinci Doküman 

İkinci Doküman da Abdürrezzak Bedirhan’ın kısa hayatına dairdir.Ağırlıkla 1910-1916 yıllarında Rusya’nın denetimi altındaki topraklarda yaptığı çalışmaları kaleme alır.

İkinci Dokümanın kaleme alınış gerekçesi      

1910-1916 yıllarında Abdürrezzak Bedirhan, Rusya’nın egemenliği altındaki topraklarda Osmanlı İmparatorluğu’na karşı Kürtlerin bölücü faaliyetlerde yer alması için Ruslara hizmet etti. Abdürrezzak Bedirhan Kürtler arasında Rusya’nın ajanı olarak görülüyordu. Onun Türk düşmanlığından hareketle Ermenilerle sıcak ilişkiler kurmak için yakınlaşmasına rağmen, Ermenistan’da büyük zorluklarla karşılaştı ve Gürcistan’ın başkenti Tiflis’e gitmek zorunda kaldı. Başından çok olumsuz şeyler geçti. Bunları yazarak Kafkasya’daki Rus konsoloslarına verdi.  

Prof.Dr.Celile Celil,  “Görmekteyiz ki Kürtler, günün politikasında enteresan ilişkiler için kullanılmışlardır” der.(1)

(1)Önsöz Prof.Dr.Celile Celil Otobiyografya Abdürrezzak Bedirhan Çev. Hasan Cuni Peri Y.İstanbul 2000 sf.3-10

Abdürrezzak Bedirhan Henriette Hanım ile evlenir

Abdürrezzak Bedirhan, Henriette isimli ecnebi bir bayanla evlenir. Bu evlilikten Leyla Bedirhan dünyaya gelir. Henriette Hanım’ın Polonyalı ve Avusturyalı olduğu konusunda iki ayrı iddia vardır. Abdürrezzak ve Henriette Bedirhan’ın iki çocukları olur. Bunlardan biri balerin Leyla Bedirhan, diğeri ise ismi kaynaklarda tesbit edilemeyen erkek çocuklarıdır.Murat Remzi Çınar, Abdürrezzak Bedirhan’ın tek bir çocuğunun Leyla Bedirhan olduğunu söyler. 

1.1.Abdürrezzak ve Henriette Bedirhan’ın Kızı Leyla Bedirhan

Ünlü bir bale-dans sanatçısı olan Leyla Bedirhan, Abdürrezzak Bedirhan ve Henriette Bedirhan’ın kızıdır. 1908’de İstanbul’da doğdu. Almanya’da bale okulunu bitirir ve Fransa’ya yerleşir.(1) 

(1)Defter-i Amalim Mehmed Uzun-Rewşen Bedir-Han Belge Y. İstanbul 1998 sf.89

1935’te Leyla Bedirhan hakkında yazılan bir yazıda, onun daha önce Fransa, Belçika, Hollanda, İspanya, İsviçre, Amerika gibi ülkelerde bale-dans gösterileri yaptığı, Salzbourg’da yapılan bale festivaline katıldığı, ayrıca Saba Kraliçesi Belkıs balesinde başrolü oynadığı belirtilir. Oynadığı oyunlar arasında Dürzü Dansı, Pers Damgası ve Hiyeroglifler de vardır ki, bu sonuncu oyunu hazırlamak için otantik belgeleri inceledikten sonra yaklaşık olarak iki yıl çalıştığı belirtilir.

Kürt Prensesi

Leyla Bedirhan oyunlarından dolayı değişik Fransız gazete ve dergilerinde olumlu eleştiriler alır.Fransa’daki gösterileriyle ilgili eleştiri yazısı, afiş ve ilanlardan bir çoğunda Leyla Bedirhan ‘Kürt’ ya da ‘Kürt prensesi’ olarak tanıtılmaktadır. 

Musa Anter de Murat Remzi Çınar’ın bu konuda kendisine şöyle dediğini yazar: “Yeğenim Abdürrezzak Bey, Polonyalı bir bayanla evlenmişti. Kendisinin tek bir kızı oldu. Adı Leyla Bedirhan’dır. Bugün Almanya’nın Devlet Operasında başsopranodur. Almanca olarak birçok doğu kaynaklı temsiller verir.”(1)Leyla Bedirhan, 1986 yılında Paris’te vefat eder. 

(1)Cızira Botanlı Bedirhaniler Malmisanij Avesta Y. İstanbul 2000 sf.180-183 

1.1.1.Leyla Bedirhan’ın Kızı Nevin Solh 

1986’da Paris’te ölen Leyla Bedirhan’ın Nevin Solh adındaki kızı,Fransa’da Mısırlı bir gazeteci olarak çalışmaktadır. 

2.Necip Paşa’nın Kızı Sariye Hanım

Sariye Hanım, mutasarrıf Ali Galip Paşa’nın eşidir.(1) Sariye Hanım’ın üç kızı dünyaya gelir: Aliye, Nazire, Naciye. 

(1)İstanbul’da Gömülü Meşhur Adamlar M.Orhan Bayrak İstanbul 1979 sf.185 

 

Mahmut Çetin

Kart Kurt Sesleri Kitabı'ndan. 

Bu haber 7,120 defa okundu.