Aşıkların Aşkı-3

9 Ağustos 2020 09:44 tsi
Aşık Avşari Yazdı: Aşıkların Aşkı-3

ÂŞIKLARIN AŞKI-3

 

ÂŞIK EDEBİYATINDA NAZİRE GELENEĞİ

 

Âşıklık geleneği ile ilgili bilgiler vermeye çalıştığım yazılarıma, bu yazımda âşık edebiyatındaki nazire geleneğini anlatarak devam edeceğim.

Kelime “eş, değer” anlamlarındaki nazir’den gelir. Nazire yazma, tanzir, tanzir etme diye anılır.

Bizdeki nazire geleneği en belirgin şekilde Hakîm Süleyman Ata ile ortaya çıkmıştır.

Hakîm Süleyman Ata, Ahmed Yesevî'nin hikmetlerine hikmetlerle karşılık vermiş, onun yolunu sadık bir öğrencisi olarak, devam ettirmiş ve şiirlerine nazireler söylemiştir. Yine Yûnus Baba'nın da Sultan Yesevî'ye nazire yaptığı şiirleri vardır.

(Türk Şiirinde Nazire, Kemal YAVUZ; "Bir Münekkit Var Şarihten İçeri" Türk Şerh Edebiyatı'nda "Reddiye" Geleneği ve Sudî-i Bosnevî Örneği, Ozan YILMAZ)

Bunun dışında Arap şairlerinde de cahiliye dönemine kadar uzanan nazire geleneği bulunmaktadır. Nazire yapmak, bizde halk edebiyatı dışında divan edebiyatında da sıkça görülmektedir. 

Nazirenin çeşitli amaçları olabilir. Bu karşı tarafa bir eleştiri niteliğinde olabilir (reddiye) veya sevilen şiir ve şairleri yüceltmek için de nazire yapılabilir. Nazire yapmak aynı konunun farklı şekilde işlenmesini sağlayarak edebiyat dünyasına katkı sunar.

Benzer konuda daha önce yazılmış bir şiir varsa daha sonra aynı kelimeleri kullanarak bu konuda şiir yazan kişi önceki şairin de adını anarak onu yüceltmiş ve hakkını vermiş olur.

Bir şiir bir iki kelimesi aynı diye nazire olmaz, önemli olan redifin (tekrar eden kelimeler) veya kâfiyenin(ses uyumu) veya dize sonunda olmayıp da genel olarak şiir içinde tekrar eden kelimelerin aynı olmasıdır.Kısacası şiir okunduğunda önceki şairin şiiri akıllara gelmeli, bir bağ kurulmalıdır. 

Konuya teknik açıdan sıyrılıp baktığımızda ise nazire yapılan âşık, nazire yapan âşığın sevdiği, saygı duyduğu ve elbette gönül bağı hissettiği birisidir.Aynı zamanda bu yolla toplumun hafızası diri tutulur, önceden söylenmiş şiirler hatırlatılır ve yeni öğretiler anlatılmaya çalışılır. 

Ben de Ulu Âşık Veysel Baba'nın meşhur şiiri "Benim Sadık Yârim Kara Topraktır"a yaptığım nazireyi sizlerle paylaşmak istedim. Bu vesileyle Ulu Âşık Veysel'e selâm ve hürmetlerimi sunar, bu şiirimi Âşık gönlüne ithaf ederim:

 

KARA TOPRAK

 

Dost dost diye nicesine sarıldım

Benim sadık yarim kara topraktır

Beyhude dolandım boşa yoruldum

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Nice güzellere bağlandım kaldım

Ne bir vefa gördüm ne faydalandım

Her türlü isteğim topraktan aldım

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Koyun verdi kuzu verdi süt verdi

Yemek verdi ekmek verdi et verdi

Kazma ile dövmeyince kıt verdi

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Âdemden bu deme neslim getirdi

Bana türlü türlü meyva yetirdi

Her gün beni tepesinde götürdü

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Karnın yardım kazma ile bel ile

Yüzün yırttım tırnak ile el ile

Yine beni karşıladı gül ile

Benim sadık yarim kara topraktır

 

İşkence yaptıkça bana gülerdi

Bunda yalan yoktur herkesler gördü

Bir çekirdek verdim dört bostan verdi

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Havaya bakarsam hava alırım

Toprağa bakarsam dua alırım

Topraktan ayrılsam nerde kalırım

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Dileğin varısa iste Allah'tan

Almak için uzak gitme topraktan

Cömertlik toprağa verilmiş Haktan

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Hakikat ararsan açık bir nokta

Allah kula yakın kul da Allah'a

Hak'ın gizli hazinesi toprakta

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Bütün kusurlarım toprak gizliyor

Merhem çalıp yaralarım tuzluyor

Kolun açmış yollarımı gözlüyor

Benim sadık yarim kara topraktır

 

Her kim ki olursa bu sırra mazhar

Dünyaya bırakır ölmez bir eser

Gün gelir Veysel'i  bağrına basar

Benim sadık yarim kara topraktır

 

 Âşık Veysel 

 

MAVİ GÖKLER

 

Başımı kaldırdım beni kuşattı

Benim sadık yârim mavi göklerdir

Gökten gelen demir bana pusattı

Benim sadık yârim mavi göklerdir

 

Toprağı yeşerten suyumu verdi

Atam gökten geldi soyumu verdi

Töremi gönderdi, huyumu verdi

Benim sadık yârim mavi göklerdir

 

Oğuz'a gelinler bu gökten geldi

Gökten atılan ok, çağları deldi

Gök gülünce Türk'ün yüzü de güldü

Benim sadık yârim mavi göklerdir

 

Gökleri izlersem, şifa bulurum

Cefamı unutur sefa bulurum

Elden görmediğim vefa bulurum

Benim sadık yârim mavi göklerdir

 

Halen soydaşlarım göklerde gezer

Türk'e dokunanı gökteki ezer

Seveni severken üzeni üzer

Benim sadık yârim mavi göklerdir

 

Gökteki Gökbörü'm ulusun dursun

Avşarî budunum göklere varsın

Sır arayan varsa, göklere sorsun

Benim sadık yârim mavi göklerdir

 

Âşık Avşarî

 

 

SUNUM:  https://youtu.be/oyxzwie5A3A

 

1.BÖLÜM: https://www.onaltiyildiz.com/?haber,7897/siklarin-aski-1

 

2.BÖLÜM: https://www.onaltiyildiz.com/?haber,8020/siklarin-aski-2

 

Saygılarımla...

 

Âşık Avşarî

Bu haber 3,352 defa okundu.