Âşıkların Aşkı-1

20 Mayıs 2020 12:48 tsi
Aşık Avşari Yazdı: Âşıkların Aşkı-1

  

Âşıkların Aşkı-1

 

Âşığın Hayatında Âşık Olmadan Önceki Evrenin İncelenmesi

Herkese kalpten selâm ve saygılarımı sunarak yazıma başlamak istiyorum.

Sultanımın buyruğu üzerine âşıklık geleneğindeki temel kavramları içeren genel bir sunum yapmıştım ve ayrıntılarını yazacağımı, çeşitli konulara değineceğimi bu sunumda belirtmiştim.

Sunum: https://youtu.be/oyxzwie5A3A

Asıl konuya geçmeden önce benim yazacağım yazı dizisinin mevcut kaynaklardan farkının ne olduğunu ve neden vakit ayırıp bu yazıları okuyacağınızı anlatmama izin verin.

Âşık edebiyatında temel olarak dayanabiceğimiz belirili kaynaklar vardır. Bunlar:

1-Âşıkların hayatları, yaşadıkları olaylar(maddi-mânevi)

2-Âşıkların eserleri

3-Âşıklığın tarihi gelişimi

Yaklaşık 7-8 senedir bu deryanın içinde bir damla olmam, birçok âşıkla bu konuları konuşmam ve yıllardır yazılı, sözlü, besteli eserleri hemen her gün irdelemem, halk bilimindeki hocaları, öğrenci arkadaşlarımı uzun sürelerdir takip etmem dolayısıyla bu yazı dizisinin çok kapsamlı ve önemli bir arşiv olacağı kanaatindeyim.

Bu giriş bölümünden sonra asıl konuya geçelim:

İlk yazıma âşıkların âşık olurken geçirdiği evreleri inceleyerek başlamak istiyorum. Ben de âşığın hayatını değerli Prof. Dr. Umay Günay gibi üç kısıma ayırarak incelemeyi uygun görüyorum:

1-Âşık olmadan(aslında içindeki âşık ortaya çıkmadan) önceki evre

2-Âşık olma evresi ve bâde içme

3-Âşık olduktan sonraki evre

 

 

1-Âşık Olmadan Önceki Evre

Bu evrede âşık adayının içindeki aşk daha ortaya çıkmamıştır. Âşık adayının, aşkı ortaya çıkmadan önce geçirdiği bu süreç onu âşıklığa hazırlamaktadır. Bu süreci incelememizin en önemli nedeni âşığın duygusal ve ruhani yapısının şekillenmesinde bu sürecin de büyük etkisinin olmasıdır.

Âşıklardan bir kısmı bu süreçte (ki bâde içme ve âşık olma yaşı "genellikle" 16-24 yaş arası olduğundan bu bahsettiğimiz süreç çocukluk veya gençlik çağıdır) âşıklık geleneği hakkında bilgilidir ve ceşitli âşıklarla tanışmış, âşık fasıllarında bulunmuştur. Bir kısmının ise âşıklık ve âşıklar hakkında ya çok az bilgisi vardır ya da bu durumdan haberi dahi yoktur. Âşık olmadan önceki bu evrede dikkat etmemiz gereken en önemli nokta âşık adayının bu süreçte, belli dönemler boyunca çeşitli zorluklara, çilelere, üzüntülere maruz kalmasıdır. Kalıplaşmış bir söz vardır: "Bu yol Leyla'dan Mevlâ'ya gider."derler. Ancak aşkı yüklenecek olanın bir de belaya(tabir-i caizse) maruz kalması gerekir ki içindeki aşk ateşi harlansın. Bu zor geçen dönemi birçok âşığın hayatında gözlemleyebiliriz. Âşığın hayatında daha âşık olmadan evvel başlayan ve sonrasında da devam eden bu sıkıntılar elbette ki âşıkların şiirlerine, türkülerine de yansımıştır. Bunlardan birkaç örnek verecek olursak:

"Solmasa dünyada şu güzeller solmaz

Bu dünya fanidir, kimseye kalmaz

Yalan dolan ile sofuluk olmaz

Mü'min olan bekler belayı gönül"

Âşık Derviş Ali|Gönül Gel Seninle Muhabbet Edelim

"Belirsiz bilinmez hâlim dediler

Dert çekmek bizlere talim dediler

En son kurtuluşun ölüm dediler

Sonu geldi bir mezara doktor bey

.

.

Tüter durur dağlar gibi dumanım

Bu dağları aşmak idi gümanım

İşte böyle geldi geçti zamanım

Velhasılı bahtım kara doktor bey..."

 

Âşık Reyhanî|Doktor Bey

 

 

"Ah neyleyim gönül senin elinden

Her zaman ağlarım gülemem gayrı

Ben bıktım usandım elin dilinden

Terkettim sılayı dönemem gayrı..."

 

Âşık Ferrahî|Ah Neyleyim Gönül

 

 

"...Nesîmi'ye diyecektim sezdiler

Diri diri derisini yüzdüler

Feymânî'yi çiğnediler, ezdiler

Benim derdim söylenecek dert değil."

 

Âşık Feymânî|Benim Derdim

 

Âşık adayında bu aşkın başlamasında etkili olan çeşitli etkenler vardır. Öncelikle şunu belirtmek gerekir:

Evet, âşığın hayatı boyunca karşılaştığı birçok kişi, olay, hâl onun sanatına ve kalbine etki edecektir ama bizim burada konu alacağımız olay âşık adayının aşkının başlangıcı olan olaydır. Bu olaylara:

Karşı cinse duyulan aşk (Leyla'dan-Mevla'ya giden yol ve tasavvuftaki beşeri aşkın ilahî aşka dönüşme durumu burada devreye girer), Allah aşkı, kötü ve üzüntülü bir kaza, gurbet, çevresindeki âşıkların etkisi gibi olaylar örnek verilebilir.

Rahmetli Âşık Mevlüt İhsanî'nin hayat hikâyesine baktığımızda daha âşık olmadan evvel başına gelen zorlukların, diğer âşıkların ve beşerî aşkın etkisini gözlemleyebiliriz.:

"Âşık Mevlüt İhsani, ilkokul 3. sınıfa gittiği dönemde arkadaşlarıyla oynarken bulduğu bir kapsülün patlaması nedeniyle gözlerini yitirdi ve sol elinin 3 parmağı yaralandı. Gözleri görmemesine karşın köydeki bir marangozun yanında çıraklık yaptı. 13 yaşında ise köy imamının yardımıyla Kuran öğrenmeye başladı. Bu dönemde komşusunun kızına aşık oldu. Küçüklüğünden beri, köyüne gelip giden âşıklardan etkilenip şiire ilgi duydu. Gördüğü bir rüyadan sonra, doğaçlama söylemeye başladı.

Ustam Ozan Çelebi:

Köylerine gelen âşıklardan, dervişlerin ilâhilerinden etkilendiğini, küçük yaşlarda bu aşkın, heyecanın kendinde uyandığını anlatır. Yine kendileri çalışmak ve ailesine bakmak zorunda olduğundan okula gidememiş, birçok zorluk çekmiştir.Ozan Çelebi'nin de aşkının nihayete ermesi bir rüya görmesi ve bâde içmesiyle sonuçlanacaktır.

Yine ustam Âşık Feymânî anlatıyor:

"Küçük yaşta mecazi bir aşka tutuldum. Bu aşk 15 yaşıma kadar devam etti. İlk yıllarda çoban Osman mahlasıyla şiir yazar, türkü söylerdim..."

Bu olaylar da bir rüya ve bâde içme ile sonuçlanıyor.

SONUÇ: Âşık adayının hayatının, âşık olmadan önceki evresinde anlaşılması gereken en önemli konu adayın çeşitli sorunlara, zorluklara mâruz kalması ve bu zorlukların onu olgunlaştırarak bâde içme evresine hazırlamasıdır.Bu nokta âşığın hayatını, sanatını ve duygu dünyasını anlamak açısından çok önemlidir.

Bu evredeki diğer bir konu ise âşık adayının içindeki aşkı ortaya çıkaran ve onda bu merağı uyandıran kişi ve olaylardır.

Gelecek yazıma en çok merak edilen konulardan olan bâde içme olayını genel hatlarıyla ve ilk defa değinilecek bazı noktalarla anlatmaya gayret ederek devam edeceğim.

Saygılarımla...

Âşık Avşarî

Bu haber 4,380 defa okundu.