Rusların Bitlis Valisi Kızıl Profesör Kamil Bedirhan
1.Cizre niçin isyan merkezi olarak seçildi?
Bugün PKK tarafından isyancı bir merkez olarak Cizrenin seçilmesinde tarihsel bir misyon vardır.
Bedirhan ailesinden öne çıkan bir kısım isimler, Osmanlı Devleti tarafından tasfiye edilen Cizre Beyliğine yeniden sahip olma gayelerini Kürt milliyetçiliğine döndürerek, bu gayeye ulaşmak için Kürt halkını da kullanmışlardır. Bunu yaparken Türk düşmanı her oluşumla, işbirlikçilik bazında diyaloğa girebilmeleri ise ayrıca dikkat çekicidir.
2.Bedirhanlar İstanbul Belediye Başkanı Rıdvan Paşayı öldürttü
Bedirhanlar, Abdürrezzak Bedirhanın Nişantaşına yaptırdığı konağın yol meselesi yüzünden İstanbul Belediye Başkanı Rıdvan Paşayı öldürtmüştür. Bedirhanlar, bu ölüm olayını bile siyasi gayeleri için kullanmışlardır.
Abdürrezzak Bedirhan işbirlikçilik yaptığı Ruslara yazdığı bir raporda, Rıdvan Paşayı öldürtmelerine siyasi bir gerekçe sunar : Rıdvan Paşanın ortadan kaldırılmasının asıl nedeni İstanbuldaki kaos ortamını genişletmek ve onu bahane ederek Sultanı almak içindi.
3.Cizre, Bedirhanilerin isyan üssü
Bedirhanlar, her vesileyle Osmanlıya isyan etmiştir.
Bedirhanların diğer bir suiistimali aileden Hüseyin Kenan Paşaya kolağası rütbesi verilmesi olmuştur.
Hüseyin Kenan Paşa 1879 yılında Cizre bölgesine gider ve kardeşi Osman Paşa ile isyan başlatır. Osmanlı-Rus Savaşında yararlılıklar gösteren Hüseyin Kenan Paşaya savaş sırasında kolağalığı rütbesi vaad edilir.
Savaşın bitiminde Hüseyin Kenan Paşaya bu rütbe verilmemiş, hatta müdahale maaşlarını da vermemişler. Bunun üzerine hiddetlenen Hüseyin Kenan Paşa, kardeşi Osman Nuri Paşayı da ayartarak Cizreye gitmiş ve isyan başlatmışlardır.
4.Bedirhanilerin Fransız yanlısı
Osmanlı Döneminde Bedirhanlar, Cizre Beyliğini yeniden elde edebilmek gayesine ulaşamayınca, bu gayelerini Kürtçülüke dönüştürerek sürdürmüşlerdir.
Bedirhanlar İngiliz, Rus, Yunan, Fransız, Ermeni ve Amerikan devletlerinin istihbaratçılarıyla ilişkileri olmuştur.
PKK eski kurmaylarından Nizamettin Taş Bedirhanileri Fransız yanlısı olarak nitelendirir: Bu noktada ayrıca bir Bedirhaniler vardır ve kesin Fransız yanlısıdır. Ve hâlâ Kürt Enstitüsü'nün mirası da Bedirhanilerle, Kendal Nezan'e devredilmiştir. Yani bugüne kadar da Bedirhanilerin ilişkisi anladığım kadarıyla ağırlıklı olarak Fransızlarladır.
Yalçın Küçük de Bedirhanilerin Fransaya bağlılıklarına dikkat çeker. Ancak onların sadece Fransız işbirlikçisi olduklarını sanmak yanlıştır. Dönemin özelliğine göre Bedirhanlar, Fransız ve İngiliz işbirlikçiliği arasında gidip gelmişlerdir.
5.Bedirhan Beyin oğlu Kızıl Profesör Kamil Bedirhan
Kamil Bedirhan, Bedirhan Beyin oğludur. Öğrenimini Cenevre ve Fransada tamamlar.
1899da Bedirhanların yazıp imzaladıkları bir kağıt devlet yetkililerinin eline geçince Kamil, Ali Şamil, Emin Ali, Hasan ve Murat Beyler tutuklanırlar.
Gözaltına alınma gerekçeleri olan tutanakta, Kürdistanda maarifi yaymak kılıflı bölücülük çabası gizlidir. Haklarını savunması için bir yabancıyı, Kont Ostrorofu avukat olarak tutarlar. Bir ecnebinin davaya girişinden çekinen yönetim, mahkeme günü onları mahkemeye göndermez. Mahkeme günü akşamı Sadrazam yaveri onları, Sadaret konağına götürür ve Padişah tarafından affedildikleri kendilerine bildirilir.
1906 yılında Rıdvan Paşanın Bedirhaniler tarafından öldürtülmesi üzerine Hayfa kaymakamı Kamil Bedirhan, Rodosa sürgün edilir. Kamil Bedirhanin o tarihte bir oğlu bir kızı vardır. 1910da İstanbula dönen Kamil Bedirhan, Kürt Neşr-i Maarif Cemiyetinin kurucuları arasında görülür.
6.Kamil Bedirhan Fransız gemisine sığınır
Yeğeni Abdürrezzak Bedirhan ile birlikte Kamil Bedirhan, 1914te meydana gelen Bitlis Ayaklanmasının hazırlanmasında önemli bir rol oynar.
Bitlis Ayaklanmasının ardından Osmanlı yetkilileri, Mayıs 1914te on üç kişiyle birlikte Kamil Bedirhanı doğuda esir alıp İstanbula gönderirler. Kamil Bedirhan, burada fırsatını bulup bir Fransız gemisine sığınır ve Birinci Dünya Savaşı başlayınca Tiflise iltica eder.
Rusyaya muhbir seçer
1914 Haziranı sonlarında İstanbulda, Rusya Büyükelçiliği yardımcılarından Yakuşev, Rusyaya yollanan Kamil Bedirhanla görüşür.
Kamil Bedirhan, Yakuşeve İstanbulda oturan ve elçiliğe muhbir olarak değerli bilgiler verebilecek işbirlikçi Kürtlerin adreslerini temin etmiştir.
7.Boris Şağovskinin öncülüğünde Cizrede isyan
Kamil Bedirhan, Osmanlı İmparatorluğunu terk ettikten sonra, Çarlık Rusyası yöneticileriyle ilişki kurar. Birinci Dünya Savaşı sırasında Kör Hüseyin Paşa gibi Kürtlere, cephe hattını geçme ve silahlarını Türkiyeye karşı çevirme çağrısında bulunur. Hamidiye Alaylarının onun çabaları sayesinde Ruslara teslim olduğu söylenir. 1916da Tifliste, Çarın Kafkasya Genel Valisi ve Türk Cephesi Başkomutanı Grandük Nikola nezdinde Kürt ulusal davasını anlatmak için uğraşır ve Kürt devleti kurulması planını sunar.
Kamil Bedirhan 1917 baharına doğru Rusyanın Kafkasyadaki askeri bölge karargahının Kürtlerle İlişki Bölümü Başkanı Boris Şağovskinin faaliyetleri sayesinde Cizre yöresinde bazı Kürtleri isyana hazırlar.
Kamil Bedirhan, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Gürcistandaki Trans-Kafkas Üniversitesi Türkçe Bölümü rektörü olarak görev yapar. Bu sırada Gürcistanda bulunan sınırlı sayıda Kürdün eğitimi ile de ilgilenir.
Türkçe, Kürtçe ve Fransızca bilen Kamil Bedirhan, 1917 Ekim Devriminden sonra da Tifliste üniversitede kalarak, Kürtçülük çalışmalarına ilmi bir kılıf bulmuştur.
Kamil Bedirhan Margarete Hanım ile evlenir
Kamil Bedirhan, İstanbulu terk etmeden önce Dilber Hanımla evlidir ve üç çocuğu vardır: Selahattin, Nedime, Nimet. İstanbuldan kaçınca Alman Margarete Hanım ile evlenir.
İngilizlere İsyan Teklifi
Kamil Bedirhan, Ocak 1918de İngilizlere yaptığı teklifte, müttefiklerin kendi planını onaylaması halinde İran sınırından Diyarbakıra kadar bütün Kürdistanda büyük bir ayaklanma başlatabileceğini belirtir.
8.Fransız öncülüğünde Ermeni İşbirlikçiliği
28 Ocak 1918 tarihinde ise Kafkasyadaki Fransız Askeri Ataşesi Albay Chargnynin himayesinde, Kamil Bedirhan ile Tiflis Ulusal Ermeni Komitesi Başkanı Ahoranyan arasında bir anlaşma yapılır.
Anlaşma Kürt ve Ermeni halkları arasında Türk hücumlarına karşı bir savunma ittifakını amaçlar. Bu anlaşma, Kamil Bedirhanın kağıt üstünden öteye gitmeyen konumu nedeniyle, herhangi bir sonuç vermemiştir.
Daniel Methy, bu anlaşmayla ilk defa bir Kürt ileri geleninin Kürtlerin temsilcisi sıfatıyla ortaya çıkıp kendini büyük devletlerin gözünde değerlendirmeye çalıştığını yazar.
9.Kamil Bedirhan Yezidi Mezarlığına gömüldü
Rusların Kızıl Profesör adını verdikleri Kamil Bedirhan, 1934te ölünce vasiyeti üzerine Tifliste Yezidilerin mezarlığına gömülür. Yezidi inancına göre, Yezidi olmayanların Yezidi Mezarlığına gömülmesine izin verilmez.
Kamil Bedirhan sağlığında, benim için bir istisna yapın, Çünkü ben ulusal kimlik ve duygularımı dinden daha yüksek tuttum der. İsteği kabul edilen Kamil Bedirhan, istisna sayılarak Yezidi Mezarlığına gömülür.
10.Yeğen Süleyman Bedirhan Cizre İsyanında öldü
Halit Seyfullah Beyin oğlu Süleyman Bedirhan, 1890 yılında doğar. Babasının kaymakam olarak bulunduğu Lübnanın güneyindeki Hasbiyede doğmuştur. Mehmet Salih Bedirhanın söylediğine göre, Halit Seyfullah Bey kardeşi Mustafa Paşadan Gülizar adlı bir cariye satın alır. Süleyman Bedirhan, bu Gülizar Hanımdan doğmuştur.
Galatasaray Lisesinde okuyan Süleyman Bedirhan, 1906da Mekke Vapuruyla Trablusgarpa sürgüne gönderilmiştir. Trablusgarptan doğuya giden Süleyman Bedirhan, burada gençleri kışkırtmış ve 1912de Cizrede çıkan ayaklanma sırasında yirmi iki yaşındayken ölmüştür.
Celile Celilin Rus kaynaklarına dayanarak yazdığına göre, 1912de Güneydoğuda İrşad adlı gizli bir örgüt vardır. Bu İrşadın yetkilileri, Siirt civarında para toplamaya başlar. Bazı Kürtler, Osmanlı devletinin kendilerinden alacağı vergileri ödemez ve bunu Hasan ve Süleyman Bedirhana vermeye başlar. Bu açıklamadan Süleyman Bedirhanın söz konusu örgütün yöneticilerinden olduğu anlaşılıyor.
Ölümünden kısa süre önce Süleyman Bedirhan ve amcası Kamil Bedirhan, Kürdistanın Osmanlı egemenliğinden kurtarılması için propaganda yapmış, Rusyadan politik ve maddi yardım sağlamaya çalışmışlardır.
Kamil Bedirhan ve Süleyman Bedirhan, Rusyanın Vandaki konsolos yardımcısına, Kürdistanı Rusyaya katmak amacıyla bütün Kürt aşiretlerinin Osmanlılara karşı isyan etmek üzere anlaştıklarını bildirerek Rusyanın yardımını alıp almayacaklarını sormuşlardır.
11.Hatime: Kamil Bedirhan Rus İşgalinin Kürdistan Valisi
Bazı kaynaklara göre Ruslar, Birinci Dünya Savaşı sırasında Erzurum ve Bitlisi alınca, Kamil Bedirhani bu vilayetlerde vali olarak tayin eder. Bazı kaynaklar ise, Rusların onu 1919da Erzurum Valisi yaptığını iddia eder.
Kamil Bedirhanın Rus Ordusunda subay olarak çalıştığını belirtenler de vardır. Bitlis yöresi halkı arasında o dönemle ilgili anlatılan bazı olaylar, bu iddiayı doğrular niteliktedir.
Vali veya yüksek rütbeli bir subay olarak Rus işgali sırasında yönetici konumunda görev alan Kamil Bedirhan, Kürt aşiretlerini kendi liderliği etrafında birleştirmek istemişse de bunda başarılı olamamıştır.
Kamil Bedirhanın bu çalışmaları İstanbul tarafından tehlikeli bulunur ve gıyabında idama mahkum edilir.
Ekim Devriminden sonra çekilen Rus orduları Bedirhanileri da doğal olarak boşlukta bırakır.
Bugün Rusların PKK muhabbetini ve Cizrenin isyan merkezi olarak seçilme gerekçesini anlayabilmek için meselenin tarihi boyutunu araştırmak lazım.
İşbu yazı Cizrenin anlaşılmasına bir küçük katkı olarak kaleme alındı.
Mahmut Çetin
http://www.sondevir.com/yazar/mahmut-cetin/13125/ruslarin-bitlis-valisi-kizil-profesor-kamil-bedirhan
Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.
Yorumlar
+ Yorum Ekle