Yarasaların Özellikleri ve Yarasalarla İlişkili Hastalıklar

21 Ağustos 2020 09:20 tsi
Dr. Fatih Başar Yazdı:

Yarasaların Özellikleri ve Yarasalarla İlişkili Hastalıklar

 

 

 

Dünyada 1000’den fazla yarasa cinsi vardır. Toplam memeli türünün 4500 olduğunu düşünürsek bu önemli bir sayıdır.

Yarasalar dünya üzerinde, insanlardan sonra en fazla ve en yaygın memelilerdir.

Yarasalar tek uçan memeli türüdür.

Çıkardıkları çok yüksek frekanslı ses dalgalarının, etraflarındaki cisimlere çarpıp geri dönmesi yardımıyla yönlerini bulurlar.

Dünyanın en büyük yarasası, devasa altın taçlı uçan tilki olup, nadir bulunan bir meyve yarasasıdır. Kanat genişliği 1,5 ila 1,8 metre arasındadır.

 

35 seneye kadar yaşayabilen yarasa türleri vardır.

Yarasalar gece uçan ve böcekleri avlayan büyük bir avcıdır. Yarasaların en büyük gıda kaynaklarını böcekler oluşturur. Örneğin; tek başına büyük kahverengi yarasa, bir gecede 3000 ile 7000 arasında sivrisinek yiyebilir.

Yarasalar dünya çapında büyün bir zoonotik virüs kaynağıdır.

 

Yarasalarda 60’dan fazla virüs türü vardır ve bunların 59 tanesi RNA virüsüdür.

 

Ebola ve Marburg hemorajik ateşi flavovirüsleri, Kuduz ve kuduzla ilgili Lyssavirüsler, Rubulavirüsler, Nipah ve Hendra virüsleri dahil olmak üzere birçok polimyxsovirüs gibi virüslerin doğal kaynağıdır.

 

Yarasalar insanları ve evcil memelileri hasta eden yüksek virülanslı virüsler barındırmalarına rağmen kendileri bunlarla hasta olmazlar.

 

Yarasalar uçarken vücut sıcaklıkları 41 C dereceye kadar yükseltebilmek bunun virüsleri kontrol etmelerinde önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir.

Yarasalar kış uykusuna yatmaktadırlar ve viücut sıcaklıklarını ciddi manada düşürmektedirler. Hatta buzdolabında bile yaşayabilen yarasalar vardır.

Bu durumda yarasalardaki virüsler hem sıcak hem de soğuk varlığını sürdürebilen virüsler barındırabilmekte bunlar da diğer memeliler için ciddi patojenler haline gelmektedir.

 

Yarasaların Patojenleri Yayma yetenekleri:

Yiyecek aramalarından dolayı uzun mesafeler uçabilirler.

Uzun ömürlü cinsleri vardır.

Büyük ve yoğun nüfuslu türleri vardır.

Örneğin bir mağarada 1 milyondan fazla yarasa bir arada uyuyabilir.

İnsanlarda hastalığa neden olan yarasalardan izole edilen patojenler:

 

Kuduz Virüsü

Hanta virüs

Mammarenavirüs

Paramyxoviridea

Filovirüs

Coronavirüs

Flavivirüs

İnfluezna virüsü

 

 

Yarasalar hepten de zararlı değiller, faydaları da var:

 

Vampir yarasanın tükürüğünde yer alan ‘desmoteplase’ maddesi felç oluşumundan dokuz saat sonraya kadar etkisini kaybetmemektedir.

20 yaşlarında bir yarasayla 1 yaşındaki bir yarasanın atardamar çeperinde bir yağ birikintisine rastlamak mümkün değildir. Bu ateroskleroz araştırmalarına ışık tutabilir.

Doğum kontrolünde çok ileridirler: Memeli hayvanlar içerisinde sadece dişi yarasa, erkeğinin spermini depolayıp gerektiğinde ve uygun gördüğü zaman kullanabilen tek memelidir.

Bat Conservation International'a göre, 150 büyük kahverengi yarasa, bir yazda çiftçilere yılda bir milyar dolar kazandırmak için yeterli salatalık böceği yiyebilir. Bu böceklerin bir yılda mahsullere saldırmak üzere 33 milyon larvası oluyor.

Yarasalarla ilgili ilginç bilgiler:

Dünya'nın bilinen en büyük yarasa mağarası Texas eyaletinde bulunuyor. Bracken Yarasa Mağarası'nda 20 milyondan fazla yarasa yaşıyor. Yarasalar bu mağaradan çıkarken dev bir fırtına çıkmış gibi görünüyor.

Yarasa türlerinin sadece üç türü vampir yarasalardır.

Vampir yarasalar nadiren de olsa insanları ısırabiliyorlar. Eğer birini ısırırlarsa, ertesi gece beslenmek için yine aynı kişiye gidiyorlar. Araştırmacılar yarasaların nefes yoluyla insanları ayırt edebildiklerini söylüyorlar.

Çince'de ''fu'' yarasa anlamına gelirken aynı zamanda mutluluk anlamı da taşıyor. Batı kültürü genellikle yarasaları, kötü şans, hurafe, kirli, hastalık taşıyıcı şeklinde kabul ederken, Uzakdoğu'da mutluluk ve iyi şans sembolleri olarak kullanılır. Bunun için mutluluk veren sanatta sık sık kullandıklarını görürüz.

Yarasa kanatlarının zarları kendi vücut yüzey alanının yaklaşık %95'ini oluşturur. Yarasaların kanatları parmak kemiklerinin ince derisinden oluşur.  Yarasaların kanatların vücut ısısının, kan basıncının, su dengesinin düzenlenmesi ve gaz alışverişinde görev alıyor. 

Yarasalar Antarktika dışındaki her kıtada yaşar. Neredeyse Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyi olmak üzere, güneyde Arjantin ve Güney Afrika'nın en güney ucunda bulunurlar.

Bilim adamları yarasaların ilk kez 65-100 milyon yıl önce dinozorlarla aynı anda ortaya çıktığını düşünüyorlar. Bilinen en eski mega yarasalar bundan 35 milyon yıl önce yaşıyordu.

Drakula'nın hikayesi Doğu Avrupa'dan geliyordu; ancak gerçek vampir yarasalar yalnızca Orta ve Güney Amerika'da bulunur.

ABD iç savaşı sırasında yarasa dışkıları barut yapmak için kullanıldı.

 

 

 

 

 

 

 

Kaynaklar:

1. Yarasalar ve zoonoz hastalıkları. Şima Şahinduran, Reyna Kıyıcı Türkiye Klinikleri 2019

2. Yarasaların özellikleri ve yarasalarla mücadele yöntemleri. Harun Alp Dicle Üni Veterinerlik Fakültesi Dergisi 2009

3. https://onedio.com/haber/yarasalar-hakkinda-muhtemelen-ilk-kez-duyacaginiz-15-enteresan-bilgi-714037

4. https://www.cokilgincbilgiler.com/?Syf=26&Syz=601923

 

   

Dr. Fatih Başar    

Bu haber 2,797 defa okundu.